Uszkodzenie widzenia przestrzennego może powodować zaburzenia równowagi, a nawet upadki. Przyczyną takiego stanu może być dysfunkcja nie tylko narządu wzroku, ale również nerwów wzrokowych lub dróg wzrokowych biegnących w istocie białej mózgu, nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych, a nawet nieodpowiednio dobrane okulary.

W przypadku podejrzenia utraty koordynacji wzrokowo przestrzennej zaleca się dokładne badanie okulistyczne, również z oceną widzenia przestrzennego.  Jeśli badanie okulistyczne nie wyjaśni przyczyny tych zaburzeń można wykonać pole widzenia oraz potencjały wywołane wzrokowe, oceniające nerwy wzrokowe oraz drogi przewodzące impulsy z narządu wzroku do kory mózgu wzrokowej zlokalizowanej w płatach potylicznych. Rozsiane ogniska naczyniowe lub demielinizacyjne, a także niektóre nowotwory uszkadzające drogi wzrokowe bywają przyczyną utraty koordynacji wzrokowo -przestrzennej z następowym uczuciem niestabilności, a nawet nagłymi upadkami podczas pokonywania przeszkód. W CCN Salus wykonywane są badania potencjałów wzrokowych oceniające przebieg całej drogi wzrokowej w zakresie widzenia centralnego - od narządu wzroku po korę potyliczną. Rutynowe badanie nie ocenia widzenia obwodowego, dlatego można się wspomóc tzw. mapowaniem potencjału i badaniem pola widzenia. Niekiedy w przypadku uszkodzenia dróg wzrokowych interpretacja wyniku możliwa jest po konsultacji okulistycznej.

Trzeci  zmysł biorący udział w zachowaniu równowagi to czucie głębokie (ułożenia) zwane również proprioceptywnym. Komórki zmysłowe to wcześniej wspomniane struktury zlokalizowane w mięśniach, ścięgnach i stawach. Dzięki nim znamy położenie naszych części ciała nawet w ciemności, wiemy kiedy są w ruchu. Uszkodzenie komórek zmysłowych czucia głębokiego oraz dróg przewodzących bodźce- nerwów, korzeni nerwowych, sznurów tylnych w rdzeniu kręgowym powoduje niestabilność, niepewność ruchową, osłabienie koordynacji, a również upadki. Już podczas badania neurologicznego możemy stwierdzić upośledzenie czucia wibracji, ułożenia i zwykle zniesione odruchy z cechami niezborności.

Najczęstszą przyczyną powodującą takie objawy jest niedobór witaminy B12, który zwykle wynika z zaburzeń wchłaniania tej substancji w przebiegu chorób żołądka, a także niekiedy przewlekłego nadużywania leków hamujących wydzielanie kwasów w żołądku. Rozległe uszkodzenie włókien czuciowych, które często występuje w polineuropatiach ( najczęściej cukrzycowej ) może spowodować podobne objawy. W przeszłości często lekarz stykał się z uszkodzeniem dróg rdzeniowych (tzw. sznurów tylnych), przewodzących czucie głębokie, w przebiegu późnej kiły. Obecnie tak zaawansowanej choroby nie spotyka się z powodu rutynowych badań serologicznych, czyli przeciwciał -VDRL (kiedyś WR).

Wiele innych schorzeń może uszkodzić sznury tylne. Są to choroby demielinizacyjne, takie jak stwardnienie rozsiane, choroba Devica , ale również choroby naczyniowe rdzenia.

Częstą przyczyną niestabilności, a niekiedy nawet nagłych upadków  u starszych osób bywa tzw. prezbiastazja. Spowodowana jest uszkodzeniem receptorów trzech  układów odpowiadających za utrzymanie równowagi, a więc błędnika, narządu wzroku oraz  czucia głębokiego wskutek zmian zwyrodnieniowych w stawach i ubytku masy mięśniowej, a także rozległego uszkodzenia korzeni nerwowych z powodu  zmian zwyrodnieniowo - dyskopatycznych kręgosłupa. Można ją rozpoznać po wykluczeniu innych przyczyn zaburzeń równowagi. W CCN Salus wykonywany jest test kliniczny organizacji zmysłowej zwany posturografią statyczną, który wykazuje stopień zagrożenia upadkami. Pacjentom  zaleca się odpowiednie ćwiczenia i odradza się zaniechania ruchu, a szczególnie unieruchomienia.

Diagnostyka zawrotów głowy nie jest łatwa. Okazuje się, że w ok.70%  pacjentów nie udaje się znaleźć przyczyny. Lekarz neurolog badający chorego potrafi niekiedy w przybliżeniu określić poziom i rodzaj uszkodzenia oraz skierować na badania dodatkowe, które potwierdzą diagnozę. W pierwszej kolejności powinno się wykonać podstawowe badania laboratoryjne, obowiązkowo z poziomem witaminy B12. Następnie kieruje się na niezbędne badania obrazowe, takie jak rezonans magnetyczny lub  tomografia komputerowa. Jednak nie zawsze diagnostyka obrazowa ujawni zmiany chorobowe, które wynikają z zaburzeń przewodnictwa w układzie nerwowym obwodowym lub rdzeniu. Wówczas można pogłębić diagnostykę o badania elektrofizjologiczne. W przypadku podejrzenia uszkodzenia dróg w rdzeniu kręgowym możemy się wspomóc badaniem potencjałów somatosensorycznych, natomiast nerwów obwodowych- elektroneurografią.

Omówiliśmy w  zawroty pochodzenia obwodowego. Zależą one od prawidłowego funkcjonowania trzech zmysłów informujących mózg o położeniu i ruchu naszego ciała- błędnika, narządu wzroku oraz czucia głębokiego. Komórki zmysłowe odbierają odpowiednie bodźce i przetwarzają je w impulsy elektryczne, które są przewodzone do mózgu drogami wstępującymi. Struktury ośrodkowego układu nerwowego przetwarzają te informacje i reagują przyjęciem odpowiedniej postawy głowy, kończyn i tułowia. W  części czwartej, kończącej cykl o zawrotach głowy znajdą się  schorzenia mózgowia związane z tą ciekawą, ale obszerną tematyką.

CCN „SALUS”                            
specjalista neurolog                       
lek. med. Beata Jarka – Sieniawska   

«« Powrót